DODATKOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE BADAŃ I PODSTAW NAUKOWYCH, NA KTÓRYCH OPIERAJĄ SIĘ ZAŁOŻENIA PORADNIKA „RODZICE100.PL”

1. Informacja na temat badań dotyczących wpływu rodziny na wychowanie i edukację

Życie nieletniego skoncentrowane jest wokół trzech grup społecznych: rodziny, szkoły i grupy rówieśniczej. W literaturze kryminologicznej, pedagogicznej i psychologicznej wskazuje się na rodzinę jako główny czynnik odpowiedzialny za przestępczość nieletnich. Spośród wszystkich grup o więzi osobowej rodzina niewątpliwie zajmuje szczególne miejsce ze względu na zadania i funkcje, jakie spełnia, a które przecież posiadają ogromne znaczenie dla jednostki, jak i dla całości życia społecznego. Rodzina jest pierwszą grupą społeczną, do której, w większości, każdy wkracza w chwili urodzenia. W niej przede wszystkim kształtują się wyobrażenia o świecie i o własnym miejscu w nim. W rodzinie przekazywane są podstawowe normy moralne i wzory kulturowe społeczeństwa, w niej przebiega proces społecznienia jej członków.

Rola rodziny w kształtowaniu postaw i osobowości dziecka jest tym większa, że oddziałuje ona w okresie, w którym jednostka jest najbardziej chłonna i podatna na wpływy otoczenia.

Ponadto wpływ na młode pokolenie potęguje istnienie silnej więzi emocjonalnej pomiędzy członkami rodziny. Człowiek jest istotą społeczną, rodzi się nie posiadając wiedzy, a jedynie wrodzone potrzeby biologiczne.

To właśnie do rodziców należy udzielenie mu pomocy i wsparcie w procesie socjalizacji i przystosowaniu do życia w społeczeństwie. To od środowiska rodzinnego zależy, jak będzie przebiegał rozwój dziecka i jakie cechy, sposoby zachowania dziecko przejmie. Jedną z wrodzonych cech jest mechanizm naśladownictwa, który pozwała na nauczenie się nowych zachowań, zwłaszcza od osób znaczących, kochanych, które imponują, są podziwiane. W przypadku małych dzieci są to najczęściej rodzice. To z pewnością tłumaczy fakt, dlaczego zachowania dewiacyjne rodziców powielane są przez ich dzieci. Badania nad agresją wykazały, że większość młodych ludzi, którzy byli bici w dzieciństwie, stosuje te same kary wobec własnego potomstwa. W rodzinie dziecko uczy się wypowiadać pierwsze słowa, podpatruje i naśladuje zachowania domowników, przejmuje od nich normy i wzorce osobowe. Podstawowe potrzeby psychiczne, które powinny być zaspokojone w środowisku rodzinnym, to: potrzeba pewności i poczucia bezpieczeństwa, potrzeba solidarności i łączności z bliskimi osobami, potrzeba akceptacji i uznania (Bronisław Urban, Jan M. Stanik).

Jeśli rodzice właściwie wypełniają swoje role oraz istnieją pożądane relacje pomiędzy wszystkimi członkami rodziny, a co za tym idzie istnieje właściwie funkcjonująca jej struktura wewnętrzna, a dziecko ma zapewnione bezpieczeństwo i otoczone jest miłością oraz chronione jest przed negatywnymi wpływami zewnętrznymi, wówczas możemy stwierdzić korzystną sytuację wychowawczą.

W rodzinach często dochodzi do dezintegracji, najczęściej na skutek osłabienia więzi uczuciowej między członkami rodziny, utraty poczucia wspólnoty rodzinnej, wewnętrznego ładu i spokoju. Wtedy to najczęściej rodzice tracą autorytet oraz możliwość oddziaływania na dziecko. W takiej niekorzystnej sytuacji – osłabienia wpływu rodziny na dziecko, zaczyna wzrastać wpływ otoczenia i zaczynają przenikać do dziecka niekontrolowane treści, mające często zły wpływ na proces jego socjalizacji. Niemały wpływ na dezintegrację rodziny ma brak czasu dla dziecka w związku z pracą zawodową rodziców. Dziecko często przez wiele godzin pozostaje bez opieki i niejednokrotnie przejmuje niekorzystne wzorce osobowe „z ulicy”, w tym także zachowania przestępcze. (Przestępczość małoletnich jako problem społeczny, Aleksandra Dymanus).

Wpływ grupy rówieśniczej na dziecko:

Grupa rówieśnicza ma ogromy wpływ na zachowanie, postępowanie oraz postrzeganie świata i innych osób przez dzieci. Jest to zauważalne już w okresie przedszkolnym. Na tym etapie dzieci uczą się wspólnej zabawy, dzielenia się z innymi, nowych słów oraz zdolności do obcowania ze sobą. W szkole tworzą się nowe grupy, które w dużym stopniu kształtują osobowość naszej pociechy. Wielu rodziców nie zdaje sobie sprawy z faktu, że miejsca oraz osoby, z którymi przebywa ich dziecko maja ogromy wpływ na jego zachowanie.

Wpływ otoczenia na zachowanie dziecka – Objawy i przebieg

W okresie przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym zauważalny jest wpływ rówieśników na zachowanie dzieci. Nie jest on jednak silnie zaznaczony – największymi autorytetami są rodzice oraz dziadkowie. Oczywiście rówieśnicy ci mogą mieć bardzo pozytywny wpływ na rozwój naszej pociechy (wspólne zabawy, poznawanie nowych słów, rozwój emocjonalny, aktywność fizyczna) ale także negatywny (zaborczość, przeklinanie, kłamstwa, buntowanie się, agresja). Zatem jeśli po powrocie z przedszkola, szkoły bądź z podwórka nasze dziecko prezentuje zachowania, które nie są przez nas akceptowalne powinniśmy poobserwować z kim spędza czas. Znaczenie rówieśników w bardzo silny sposób uwypukla się w momencie gdy dziecko jest starsze (ostatnie klasy podstawówki, gimnazjum, liceum).

W tym okresie słabnie autorytet rodziców a obiektem odniesienia stają się koledzy z klasy, szkoły czy podwórka. Grupy rówieśnicze, które wywierają silny wpływ na zachowanie dziecka, powstają głównie ze względu na podobieństwo zainteresowań i podobny wiek jej członków. Mogą mieć one pozytywny jak i negatywny wpływ na rozwój naszego dziecka. Nie ulega wątpliwości, że kontakt z rówieśnikami pełni bardzo ważną role w życiu każdego dziecka. Wykażmy jednak zainteresowanie tym gdzie i z kim spędza czas nasza pociecha. Nie dopuśćmy do sytuacji by rówieśnicy i ich poglądy oraz sposoby zachowania miały większy wpływ na nasze dziecko niż my sami (Magdalena Justyna Kacperska – dr n. med).

2. Informacja na temat badań dotyczących wpływu sytuacji małżeńskiej rodziców

Wyniki badań prof. Marc’a Renegusa.

Raport o rozwodach przeprowadzonych w Polsce.